Wiki watte? Ziezo, mijn eerste reactie als scholier toen een medeleerling me in de klas over Wikipedia vertelde. Als kleine jongen dacht ik immers dat ik voor de gek werd gehouden, ‘wat voor een stom en belachelijk woord is dat nu weer’, dacht ik bij mezelf. Maar sinds die dag is er veel veranderd. We kennen het allemaal wel, als we iets niet weten of gewoon meer infomatie nodig hebben, zoeken we het gewoon op Wikipedia. Voor menig werkstuk op school werd het door mij geraadpleegd. Dat brengt me bij een andere anekdote uit de schooltijd, toen ik voor een presentatie in de klas doodleuk vertelde dat dichter Paul Van Ostaijen in Gent was geboren. “Neen, zei de juf, hij komt uit Antwerpen.” “Hoe kan dat nu juffrouw, op Wikipedia stond Antwerpen?!” “Altijd voorzichtig zijn daarmee”, was haar raad. “Op Wikipedia kan gewoonweg iedereen vanalles zetten en sluipen er dus fouten in”. Deze ervaringen illustreren perfect de troeven en gevaren van Wikipedia. In wat komt staan we hier verder bij stil.
De geboorte van Wiki
Met het begrip wiki of wiki wiki wordt een verzameling van een bepaald type hypertext-documenten aangeduid alsook de software die gebruikt wordt om deze te realiseren. Een wiki is een applicatie of (web)toepassing, waarmee webdocumenten gezamenlijk kunnen worden bewerkt.(Wikipedia)
Wikipedia is ontstaan uit zijn voorloper Nupedia. De gemeenschappelijke suffix ‘pedia’, wat letterlijk betekent ‘gerelateerd aan leren’, verwijst meteen naar ‘encyclopedia’. Want dat zijn de twee platformen simpel gezegd, encyclopedieën, maar dan uiteraard wel online. Nupedia werd in maart 2000 opgericht door twee Amerikaanse internet-ontwikkelaars, Jimmy Wales en Larry Sanger. Hun concept was eenvoudig, een website waarbij vrijwilligers zelf artikels konden schrijven. Zo hoopten ze op termijn tot een heuse online encyclopedie te komen. Om effectief bijdragen te kunnen leveren, werd wel een zekere expertise verwacht. Artikels die op de website verschenen moesten ook eerst een selectieprocedure doorlopen en werden ook aan verschillende peer-reviews onderworpen om zo de kwaliteit te waarborgen. Hierin schuilt meteen ook het grote verschil met Wikipedia: hier kan iedereen bijdrages leveren, ongeacht expertise of intense controles. Dit was dan ook de sleutel in de doorbraak van wiki, het gegeven dat iedereen webdocumenten gezamenlijk kan bewerken. Wikipedia werd dan ook een veel groter succes, in het eerste jaar verschenen er 21 artikels op Nupedia tegenover 18.000 op Wikipedia. Hieronder een youtube-filmpje dat kort de geschiedenis samenvat. (Burke, 2010; http://en.wikipedia.org/wiki/Nupedia)
Vijf pijlers en 9/11
Op de site leggen de oprichters de fundamentele principes van Wikipedia uit op basis van vijf pijlers:
- Wikipedia is een encyclopedie
- Wikipedia is geschreven vanuit een neutrale invalshoek
- Wikipedia is vrije inhoud die iedereen kan gebruiken, bewerken en verdelen
- Gebruikers behandelen elkaar met respect en hoffelijkheid
- Wikipedia heeft geen harde regels
Allemaal nobele pricipes en doelen zo blijkt. Maar laten we enkele ervan eens tegen het licht houden. Zo benadrukt de derde pijler dat iedereen kan participeren en informatie aan de encyclopedie kan toevoegen of bewerken. Maar is dat wel zo? Is voor Wikipedia een brede participatie en democratisering wel echt belangrijk? Zo blijkt uit een onderzoek van König (2012) dat hierbij wel vragen kunnen worden gesteld. Hij onderzocht dit aan de hand van de Wikipedia-schrijfels over de gebeurtenissen van 11 september 2001. Niet snel na deze traumatische dag kwamen er verschillende alternatieve verklaringen afwijkend van de mainstream-verklaring van terroristische aanslagen. Alternatieve stemmen vonden ook op Wikipedia hun weg, en deze visies daagden al snel de dominate visie uit. König vond dat afwijkende artikels of bewerkingen die op alternatieve verklaringen wezen al snel werden gemarginaliseerd. Wanneer een artikel bijvoorbeeld werd bewerkt en het gangbare uitgangspunt van terreur in vraag stelde, werd dit artikel vaak opnieuw bewerkt of verwijderd, vaak omdat er zogezegd geen ‘betrouwbare’ bronnen werden gebruikt. Ook al het feit dat afwijkende visies meteen in de hoek van ‘complottheorieën’ werden geplaatst, is een illustratie van het feit dat geen ‘belachelijke’ deviantie wordt getolereerd. Deze resultaten tonen duidelijk aan dat er op Wikipedia eveneens sprake is van exclusie van sommige standpunten, quid neutrale invalshoek (pijler 2). In deze case had de Wikipedia-gemeenschap duidelijk de voorkeur voor de mainstream-representatie van de elite (de Amerikaanse regering). Hoe onwaarschijnlijk alternatieve visies ook mogen zijn, moeten deze niet vermeld en gerespecteerd worden, zeker in een prille fase waarbij expertise niet meteen voorhanden is, om van een echte democratisering te spreken waarbij plaats is voor elke mening? Het doet me in ieder geval denken aan het propaganda model van Chomsky en Herman (1994). Doordat de heersende elite de media in handen heeft, slaagt ze er telkens in haar eigen dominante visie te representeren die de hiërachie in stand blijft houden. Afwijkende visies die de heersende principes fundamenteel in vraag stellen, worden gemarginaliseerd. Hoewel Wikipedia eigenlijk van en door iedereen zou moeten, lijkt het in dit geval hieraan niet te ontsnappen.
Bronnen
Burke, P. (2010). A social history on knowledge. Cambridge Polity Press.
Herman, E. & Chomsky, N. (1994). Manufactering Consent: The political economy of the mass media. London Vintage.
König, R. (20120). Wikipedia. Between lay participation and elite knowledge representation. Information, Communication & Society.
Niels Van Driessche 